Od 1 października 2025 roku w Polsce zaczyna działać system kaucyjny. To największa zmiana w gospodarce odpadami od wielu lat. Widzieliście już pewnie nowe oznaczenia na butelkach – niewielkie logo i informację o kaucji. To właśnie początek rewolucji, która ma sprawić, że mniej butelek i puszek trafi na wysypiska, a więcej wróci do ponownego obiegu.
W tym wpisie znajdziecie wszystko, co warto wiedzieć o systemie kaucyjnym – zarówno z punktu widzenia zwykłych konsumentów, jak i właścicieli sklepów. Praktycznie, konkretnie i z wiarygodnych źródeł.
Na czym polega system kaucyjny
System kaucyjny to prosty pomysł – płaci się niewielką kwotę przy zakupie napoju, a potem odzyskuje ją po oddaniu pustego opakowania. Kaucja nie jest żadną nowością. Pamiętacie czasy, gdy szklane butelki po oranżadzie oddawało się w sklepie na rogu? Teraz ta idea wraca, tylko w nowoczesnej formie i z większym rozmachem.
Wprowadzony przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska system ma ograniczyć ilość śmieci i zwiększyć recykling plastiku. Według unijnych wymogów do 2029 roku państwa członkowskie powinny odzyskiwać 90% butelek PET. Polska ma zamiar dojść do tego wyniku właśnie dzięki temu systemowi.
Co obejmuje system i ile wynosi kaucja
Nowe przepisy określają dokładnie, które opakowania są objęte kaucją i jaką kwotę należy zapłacić. Oto najważniejsze informacje:
- butelki plastikowe jednorazowe (PET) do 3 litrów – 0,50 zł,
- puszki metalowe do 1 litra – 0,50 zł,
- butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra – 1,00 zł. – kaucja wchodzi w życie od 1 stycznia 2026 roku
Kaucja pojawia się na paragonie jako osobna pozycja. Zwrot otrzymuje się przy oddaniu opakowania – nie potrzeba paragonu. Wystarczy, że butelka lub puszka ma czytelną etykietę i oznaczenie systemu.
Nie wszystkie napoje są jednak objęte nowymi zasadami. System nie dotyczy kartonów (np. Tetra Pak) ani produktów mlecznych. Takie opakowania nadal trafiają do zwykłej segregacji odpadów.
System kaucyjny dla konsumentów
Jak rozpoznać butelkę objętą systemem
Najprościej – po oznaczeniu. Każde opakowanie z kaucją ma wyraźny symbol systemu oraz kwotę kaucji. Bez tego znaku opakowanie nie zostanie przyjęte. Przez kilka pierwszych miesięcy w sklepach będą dostępne zarówno „stare” butelki, jak i te z nowym oznaczeniem. Warto więc patrzeć uważnie.
Jak odzyskać kaucję – krok po kroku
- Oddaj opakowanie w punkcie zbiórki lub automacie (tzw. butelkomacie).
- Nie musisz mieć paragonu – wystarczy, że opakowanie ma etykietę i kod kreskowy.
- Opakowanie nie może być zgniecione ani uszkodzone.
- Odbierz zwrot gotówką lub w formie bonu – zależnie od sklepu.
W większych sklepach punkty zwrotu będą obowiązkowe. Mniejsze sklepy (poniżej 200 m²) mogą dołączyć dobrowolnie, chociaż wielu właścicieli już zapowiada, że zrobi to, by nie tracić klientów.
Najczęstsze pytania konsumentów
- Czy trzeba myć butelki? Nie – wystarczy, że będą puste i niezgniecione.
- Czy można oddać butelkę w innym sklepie? Tak. Nie trzeba wracać do miejsca zakupu – opakowania można oddać w dowolnym punkcie należącym do systemu.
- Czy stare butelki podlegają zwrotowi? Nie. Zwrot dotyczy wyłącznie tych z oznaczeniem systemu.
- Co z pieniędzmi z kaucji, których nikt nie odbierze? Trafiają do operatora systemu i są przeznaczone na utrzymanie jego działania.
System kaucyjny dla przedsiębiorców
Nowe przepisy oznaczają spore zmiany także dla sklepów i sieci handlowych. Część z nich musiała już przygotować zaplecze, podpisać umowy z operatorami i zmienić systemy kasowe. Brzmi poważnie – i faktycznie tak jest, choć w praktyce nie wszyscy odczują to tak samo.
Kogo dotyczą nowe obowiązki
- Sklepy o powierzchni sprzedaży powyżej 200 m² – mają obowiązek przyjmować opakowania i zwracać kaucję bez paragonu.
- Mniejsze sklepy – muszą pobierać kaucję, ale mogą przyjmować opakowania dobrowolnie (z wyjątkiem szkła zwrotnego, które muszą odbierać).
- Apteki o powierzchni powyżej 200 m² (jeśli sprzedają napoje w opakowaniach objętych systemem).
Wielu właścicieli sklepów obawia się dodatkowych kosztów – szczególnie zakupu butelkomatów i reorganizacji przestrzeni. Z drugiej strony, operatorzy oferują pomoc w rozliczeniach, transporcie i logistyce. Każdy sklep sam decyduje, z którym operatorem współpracuje – a tych w Polsce działa już kilka, m.in. ZWROTKA S.A., POLKA S.A., KAUCJA.PL czy RESELEKT.
Najczęstsze pytania przedsiębiorców
- Czy sklep musi mieć automat? Nie zawsze. Punkt może działać ręcznie – ważne, by przyjmował opakowania objęte systemem.
- Co, jeśli sklep nie wdroży systemu? Przewidziane są kary administracyjne – od 10 000 do 50 000 zł.
- Czy można rozliczać się z wieloma operatorami? Tak, ale każdy typ opakowań trzeba przypisać do właściwego operatora.
- Czy potrzebna jest nowa kasa fiskalna? Tak – oprogramowanie kasowe musi umożliwiać doliczanie i rozliczanie kaucji.
Kto stoi za systemem
System kaucyjny nie jest zarządzany przez państwo, lecz przez tzw. operatorów – firmy posiadające zezwolenie Ministerstwa Klimatu i Środowiska. To one organizują punkty zbiórki, transport, recykling i rozliczenia. Wśród nich są m.in. KAUCJA.PL (z udziałem Coca-Cola HBC, Maspex, PepsiCo), EKO-OPERATOR S.A. oraz RESELEKT.
Każdy operator prowadzi własną sieć punktów i współpracuje z producentami oraz sklepami. Dzięki temu system jest elastyczny – duże sieci handlowe mogą działać z jednym operatorem, a mniejsze sklepy dołączać do innego.
Dlaczego system kaucyjny ma znaczenie
Każdego roku w Polsce zużywa się miliardy butelek i puszek. Do tej pory duża część trafiała do odpadów zmieszanych albo – co gorsza – do lasów czy rzek. Nowy system ma to zmienić. W krajach, które wprowadziły podobne rozwiązania wcześniej (np. Niemcy, Litwa, Finlandia), poziom odzysku opakowań przekroczył 90%.
To nie tylko oszczędność surowców, ale też czystsze otoczenie. Wystarczy przejść się po plaży w lipcu – zobaczymy, jak wiele wciąż jest do zrobienia. Ten system nie rozwiąże wszystkiego, ale daje realną szansę, że wkrótce wyrzucanie butelek stanie się po prostu nieopłacalne.
System kaucyjny w Polsce to coś więcej niż nowy obowiązek. To zmiana codziennych nawyków – drobna, ale mająca duży wpływ. Każda oddana butelka to krok w stronę czystszej przestrzeni i bardziej odpowiedzialnej gospodarki odpadami. Wystarczy pamiętać o jednym: nie wyrzucać, tylko oddać.
